مشخصات مدارس بسیار اثربخش :
1– مواد درسی :
– مدرسه اهداف آموزشی روشنی دارد.
– مدرسه دارای یک برنامه متعادل و سازماندهی شده است که نیاز دانش آموزان را بر آورده می کند.
– مدرسه برنامه هایی دارد که فرصت یادگیری مهارتهای لازم برای دانش آموزان را فراهم می آورد.
– مشارکت فعالانه والدین در فعالیت های آموزشی فرزندانشان.
2- تصمیم گیری :
– مشارکت فعالانه معلمین در تعیین اهداف مدرسه
– مشارکت فعالانه معلمین در تصمیم گیریهای مدرسه
– مشارکت فعالانه افراد محله (والدین) در تصمیم گیریهای مدرسه
3– مفاهیم :
– وجود منابع کافی مورد نیاز برای اینکه معلمین بتوانند به طور موثر تر تدریس کند.
– مدرسه دارای معلمین با انگیزه و توانا ست .
4- نتایج :
– آمار کسانی که ترک تحصیل می کنند یا به مدارس دیگر می روند خیلی کم است.
– نمرات امتحان منعکس کننده موفقیت تحصیلی دانش آموزان است.
– موفقیت قابل ملاحظه دانش آموزان در راهیابی به دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور
5- رهبریت :
مدیر یا سرگروه آموزشی که :
-قادر به تقسیم منصفانه و منطقی منابع است .
– از تخصیص منابع منطبق با نیازهای آموزشی اطمینان حاصل می کند.
– پاسخگو و حمایت کننده نیاز معلمین است .
– توجه و تاکید به رشد حرفه ای معلمین دارد.
– معلمین را در شرکت در برنامه های حرفه ای و دوره های آموزشی ضمن خدمت تشویق می کند و از مهارتهایی که از طریق این برنامه ها بدست می آورند استفاده می کنند.
– آگاهی از اینکه چه در مدرسه اتفاق می افتد.
– روابط موثری با ناحیه آموزشی،معلمین،دانش آموزان و مردم محله ایجاد می کند.
– حاضر است ریسک کند.
– برای معلمین بازخوردهایی برای ارزشیابی کارشان فراهم می سازد.
– از مرور مستمر برنامه های مدرسه ،اطمینان حاصل می کند و اینکه پیشرفت آنها در جهت نیل به اهداف ارزشیابی شود.
6-جو :
– مدرسه دارای ارزشهای مهمی است .
– کادر آموزشی و دانش آموزان احساس تعهد و وفاداری به اهداف و ارزشهای مدرسه دارند.
– مدرسه محیطی مطبوع، پرهیجان و پرتحرک برای معلمین و دانش آموزان دارد.
– از دانش آموزان انتظار موفقیت در مدرسه می رود.
– تعهد به یادگیری در مدرسه مشهود است.
– از سرگروه ها ، معلمین و دانش آموزان انتظار می رود که در کارهایشان موفقیت کسب کنند.
– دانش آموزان دارای روحیه خوبی در مدرسه می باشند.
– دانش آموزان به دیگران و متعلقات آنها احترام می گذارند.
– شرایط قبول مسئولیت برای دانش آموزان در مدرسه وجود دارد.
– انضباط در مدرسه حاکم است.
– مواقع کمی وجود دارد که مدیریت به طور مستقیم در مشکلات انضباطی دانش آموزان ملاحظه می کند.
– غیبت در میان دانش آموزان کم است.
– موارد توقیف، اخطار یا اخراج موقت یا دائمی دانش آموزان کم است.
– مورد مجرمیت (سرقت،خرابکاری و…) دانش آموزان خیلی کم است.
– معلمین در مدرسه از روحیه بالایی برخوردارند.
– غیبت از مدرسه در معلمین کم است.
– مورد درخواست انتقال از مدرسه به مدرسه دیگر کم است. (شیرازی ،1373)
جدول شماره 14-2 برخی معیارهای اثربخشی مدرسه و تعاریف عملیاتی آنها را بیان می کند. این معیارها هم نشان دهنده مفهوم و گستره اثربخشی مدرسه و راهنمای ارتقای سطح آن هستند و هم زمینه را برای ارزشیابی میزان اثربخشی مدرسه در چهار حوزه فعالیت های اساسی یعنی : دستیابی به هدف ، الگوهای فرهنگی، یکپارچگی درونی انطباق با محیطهای بیرونی فراهم می آورند. بنابراین می توان مدارس را به طور نسبی بر اساس معیارهای مذکور با یکدیگر مقایسه کرد. با استانداردهای روشن و مشخص تری برای هر بعد تدوین کرد و با توجه به آن اثربخشی مدارس و مدیران ارزیابی و قضاوت قرار داد.(ترک زاده،1377)
شکل شماره 14-2 ابعاد اثربخشی مدرسه
| ابعاد | اندازه ها(تعاریف) | حوزه های فعالیت اساسی |
| 1- بهره وری | حدی که دانش آموزان ،معلمان،گروهها و مدارس، پیامدها و خدمات مورد نظر اهداف را محقق می سازند. | دستیابی به هدف |
| 2-کارایی | نسبت عملکرد افراد و مدرسه در مقابل هزینه های مصرف شده برای آن هزینه ها نه تنها به شکل زمان و پول محاسبه می شد. بلکه اهداف و نتایجی که از آنها چشم پوشی شده نیز در نظر گرفته می شود و به این علت که ممکن بود اهداف یا نتایج دیگری مورد تاکید قرار گیرد. | حفظ یکپارچگی |
| 3-کیفیت | سطح در کیفیت دستاوردها، نتایج،عملکرد و خدمات افراد در مدرسه | دستیابی به هدف |
| 4-رشد | بهبود در کیفیت پیشنهادها، تفاهم و نوآوری، استعداد و شایستگی عمومی وقتی که وضعیت فعلی مدرسه با وضعیت گذشته اش مقایسه شود. | دستیابی به هدف |
| 5-غیبت گرایی | تعداد دفعات عدم حضور و فراوانی غیبت معلمان، دانش آموزان و دیگر کارکنان مدرسه | حفظ یکپارچگی درونی |
| 6-انتقال | تعداد انتقالهای داوطلبانه و جابجایی های دانش آموزان و هیئت آموزشی و کارکنان دیگر | حفظ یکپارچگی درونی |
| 7-رضایت شغلی معلمان | حدی که معلمان از پیامدهای شغلی مختلفی که دریافت می دارند، خوشحال می شوند. | حفظ یکپارچگی درونی |
| 8-رضایت شغلی دانش آموزان | میزانی که دانش آموزان از نتایج آموزشی که دریافت می دارند، خوشحال می شوند. | حفظ یکپارچگی درونی |
| 9-انگیزش | درجه قدرتمندی رغبت و تمایل معلمان، دانش آموزان و دیگر کارکنان مدرسه برای درگیر شدن در کار مدرسه | حفظ یکپارچگی درونی |
| 10-روحیه | احساس خوب کلی که معلمان، والدین، دانش آموزان و دیگران نسبت به مدرسه، رسوم و اهداف آن دارند و میزان خوشحالی آنها از اینکه بخشی از مدرسه هستند. | الگوهای فرهنگی |
| 11-انسجام | میزانی که دانش آموزان و معلمان یکدیگر را دوست دارند با یکدیگر به خوبی کار می کنند،ارتباط کامل و باز برقرار می نمایند و کوششهایشان را هماهنگ می سازند. | الگوهای فرهنگی |
| 12-انعطاف و انطباق | توانایی مدرسه برای تغییر رویه ها و راههای عملی در پاسخ به اجتماع و دیگر تغییرات بیرونی | انطباق بیرونی |
| 13-برنامه ریزی و هدفگذاری | درجه ای که اعضای مدرسه مراحل آینده را برنامه ریزی می کنند و در عمل هدفگذاری سهیم می شوند. | دستیابی به هدف |
| 14-همسازی هدف | میزانی که اعضای اجتماع، والدین و دانش آموزان توافق دارند که اهداف یکسانی برای مدرسه وجود دارد. | الگوهای فرهنگی |
| 15-درون سازی اهداف سازمانی | پذیرش اهداف مدرسه و باور والدین، معلمان و دانش آموزان مبنی بر اینکه اهداف مدرسه درست و مناسب هستند. | الگوهای فرهنگی |
| 16-مهرت های رهبری و مدیریت | سطح کلی توانایی مدیران مدارس، ناظران و دیگر رهبران در هدایت و انجام وظایف اصلی مدرسه | دستیابی به هدف |
| 17-مدیریت اطلاعات و ارتباطات | تمامیت کارایی انتشار و تکافوی اطلاعاتی که توسط همه بخشهای مدرسه شامل معلمان و والدین و اجتماع، در کلیت خود برای اثربخشی مدرسه مهم تلقی می شود. | حفظ یکپارچگی درونی |
| 18-آمادگی | احتمال اینکه مدرسه بتواند وظایف تعیین شده را آن طور که از او خواسته شده به طور اثربخشی انجام بدهد یا اهداف تعیین شده را محقق سازد. | انطباق بیرونی |
| 19-به کارگیری محیط | میزانی که مدرسه با اجتماع خود و دیگر عرصه های محیطش به طور موفقیت آمیزی تعامل می کند و حمایت و منابع لازم برای کارکرد موثر را فراهم می آورد. | انطباق بیرونی |
| 20-ارزیابی توسط واحدهای بیرونی | ارزیابی مطلوب از مدرسه توسط افراد، سازمانها و گروهها در اجتماع و در محیط عمومی که مدرسه در آن فعالیت می کند. | انطباق بیرونی |
| 21-پایایی | توانایی مدرسه برای نگهداری ساختارها، سازمانها و گروهها در اجتماع و در محیط عمومی که مدرسه در آن فعالیت می کند. | الگوهای فرهنگی |
| 22-نفوذ مشترک | توانایی مدرسه برای نگهداری ساختارها، کارکردها و منابع خاص در طول زمان و مخصوصا”درطول دوره های فشار | حفظ یکپارچگی |
| 23-تاکید بر بازآموزی و توسعه | میزان مشارکت اعضای مدرسه در تصمیم گیریهایی که آنها را مستقیما” تحت تاثیر قرار می دهد. | دستیابی به هدف |
| 24-تاکید بر موقعیت | میزان ارزش که مدرسه برای نیل به اهداف موجود و جدید قایل می شود. | دستیابی به هدف |