اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی
مهمترین دوره تحصیلی در تمام نظامهای آموزش و پرورش جهان ، دوره ابتدایی است، زیرا شکلگیری شخصیت و رشد همهجانبه فرد در این دوره، بیشتر انجام میشود. دوره ابتدایی، در رشد مفاهیم و معانی اموری که کودک در زندگی روزمره با آنها مواجه است، نقش مهمی برعهده دارد این دوره تداوم بخش تکوین شناختی، زیستی و اجتماعی کودک، که در خانواده پیریزی شده است. همچنین دورهای است که در آن فرصت و موقعیت مناسبی برای تحصیل، تربیت و یادگیری شیوه ارتباط صحیح با دیگران برای کودک فراهم میگردد و استعدادهای هر کودک بتدریج شکوفا میشود. در اعلامیه حقوق بشر آمده است: هرکس حق دارد از آموزش و پرورش بهرهمند شد. آموزش و پرورش لااقل تا حدودی که مربوط به تعلیمات دوره ابتدایی و اساسی است باید رایگان باشد. همچنین آموزش و پرورش اجباری است آموزش حرفهای باید عمومیت پیدا کند و آموزش عالی باید با شرایط عادی و کامل در دسترس قرار گیرد، تا همه بنابر استعداد خود از آن بهرهمند شوند. از آنجا که شرط ورود به دورههای تحصیلی بعدی دوره ابتدایی است، سرمایهگذاری برای این دوره و توجه به بهبود کمی و کیفی آن، زمینه را برای توفیق دانشآموزان در دورههای تحصیلی بعد فراهم کرده و آفت تحصیلی و تربیتی آنان را در این دوره کاهش میدهد(صافی،1390).
برنامه درسی دوره ابتدایی
یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت برنامهریزی درسی است. بدون برنامهریزی، در هیچ دورهای نمیتوان کاری را انجام داد. فرایند تحصیلی در هر دوره تحصیلی با عوامل مختلفی ارتباط دارد. نقش معلم ، ارتباط متقابل دانشآموزان ، وسایل کمک آموزشی، فضای یادگیری ، تواناییهای یادگیرنده و محتوای برنامهدرسی از جمله عواملی هستند که هرکدام بهگونهای خاص در یادگیرنده موثرند.
برنامه درسی مجموعه قواعد و ضوابطی است که به مجموعه عناصر مرتبط با یادگیری منطق و سازمان میدهد. در آموزش و پرورش دوره ابتدایی برای دانشآموزان باید تعلیمات شایستهای جهت زندگی اثربخش آنها درنظر گرفته شود. از اینرو باید برنامههای این دوره با توجه به اصول ذیل تهیه و اجرا شود:
1. با مراحل آموزش و پرورش این دوره هماهنگ باشد.
2. با مراحل رشد کودکان این دوره هماهنگ باشد.
3. با مدت تحصیل تناسب داشته باشد.
4. با پیشرفت علوم و فنون هماهنگی داشته باشد.
5. با امکانات اجرائی قابل حصول هماهنگی داشته باشد.
6. بهگونهای تنظیم شود که علایق کودکان را به خود جلب کند.
7. با روشهای آموزشی این دوره هماهنگ باشد.
8. متناسب با نیازهای زندگی کودک و جامعه باشد.
9. بین محتوای مواد درسی هر پایه و نیز بین محتوای هر درس در پایههای مختلف، ارتباط منطقی برقرار باشد (صافی،1379، ص54).
اصول آموزش و پرورش ابتدایی
از موارد مهمی که در فرایند آموزش و پرورش ابتدایی باید موردتوجه مدیران و معلمان قرار گیرد، آگاهی از اصول آموزش و پرورش این دوره است. در گزارش مصوبه 1373 کمیسیون دوره پیشدبستانی و دبستانی، اصول ذیل برای این دوره اعلام شده است.
1. باید به علاقه کودک به یادگیری توجه کرد و راه یادگرفتن را به وی آموخت.
2. باید به تقویت کنجکاوی در کودک پرداخت.
3. باید مقدمات شناخت علمی محیط طبیعی و اجتماعی را فراهم کرد.
4. باید آموزش مفاهیم اساسی(مکان، عدد ، زمان، علت) موردتوجه قرار گرفته و از این طریق به پرورش تفکر کودک پرداخت(منظور تفکری که بر واقعیتهای عینی و محسوس استوار باشد و کودک شخصا آنها را تجربه کرده باشد.
5. باید زمینه را برای شکوفایی علایق و استعدادهای کودک فراهم ساخت.
6. باید به پرورش استعداد و ذوق هنری کودکان توجه نمود.
7. باید کودک را با مقدمات زبان و ادبیات فارسی آشنا کرد.
8. نظر به این که در این دوره کودک به تقلید آگاهانه میپردازد و مربیان خود را الگوی خویش قرار میدهد، باید مربیان واجد فضایل اخلاقی باشند.
9. در سالهای پایانی این دوره که آثار بلوغ بتدریج ظاهر میگردد باید کودک را با تحول جسمانی و روانی که شرف وقوع است در حد امکان آشنا ساخت.
10.باید به تربیت و ایجاد بهداشتی پرداخت و نکات بهداشتی و ایمنی را به کودک آموخت.
11.باید از راه شرکت دادن کودک در اداره مدرسه و سپردن وظایف مناسب به او به پرورش اجتماعی کودک پرداخت و بتدریج این اصل را به فعالیتهای بیرون از مدرسه تسری داد.
12.نظر به این که آموزش و پرورش این دوره به وسیله آموزشگاه و خانواده متفقا صورت میگیرد، لازم است میان این دو نهاد همکاری و هماهنگی لازم برقرار گردد (جوادی،1377).