آلودگي نوری
منظور از آلودگی نوری، وجود نورهاي مصنوعي است كه در زمان يا مكان نامناسب از استاندارد خود خارج شده و با كيفيت نامطلوب محيط زيست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده ميسازند.
گسترش نامناسب و بي‌رويه شهرها، استفاده گسترده از لامپ‌هاي غير استاندارد، عدم آگاهي مردم در استفاده صحيح از نور و وسايل توليد كننده آن و سياستهاي نادرست مديريت شهري در بهكارگيري نور در معابر و گذرگاهها، سبب بروز آلودگي نوري در شهرها شده است. با گذشت سال‌ها از اختراع لامپ و منابع نوري، بسياري از مردم كره زمين نميدانند كه استفاده از اين وسايل و منابع الگوي مصرف داشته و سوء مصرف آنها، اثرات مخربي بر زندگي انسان و حيوانات ميگذارد.
منابع اصلی نور مصنوعی عبارتند از:
- لامپ‌هاي بخار جيوه‌اي.
این لامپها به دليل يكنواختي پراكنش نور از كيفيت خوبي برخوردارند و استفاده از آنها آسيب‌هاي كمتري دارد.
- لامپ‌هاي سديم كم فشار
این لامپها مضرترين نور را دارند، زيرا نور حاصل از تجزيه آنها تك رنگ است و مانند نور خورشيد از 7 رنگ تشكيل نشده است، اين در حالي است كه تحقيقات نشان ميدهد، نوري براي سلامت ما بهترين است كه بيشترين شباهت را به نور خورشيد دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که آلودگی نوري بر زندگی انسان، جاندارن و گیاهان می‌تواند تاثیرگذار باشد که در ذیل به آن اشاره شده است. (نصر آزادانی, و غيره 1388)
- اثر بر روی انسان
از آنجایی که ساعت درونی بدن که کنترل کننده سيستمهاي زيسـتي و ريتـمهاي رفتـاري مثل چرخه خواب و بیداری، حرارت بدن و… میباشد با طلوع و غروب خورشید هماهنگ است، هر نوع نور مصنوعی که خللی در تاریکی حاصل از نبود خورشید یا ماه وارد کند باعث بروز افسردگی، استرس، كاهش تمركز فكر، تضعيف دستگاه ايمني بدن و کاهش آستانه تحمل در انسان می‌شود. هورمونی در انسان ترشح می‌شود که وظیفه کنترل رشد غدد سرطانی را بر عهده دارد. میزان ترشح این هورمون در شب 10 برابر میزان آن در روز می باشد اما حتی کمترین مقدار نور مخصوصاً نور آبی ترشح آن را متوقف می‌سازد. یکی از سرطانهای شایع این هورمون سرطان سینه است. این سرطان مقدار 48% در پرستاران و زنان شب کار، بیشتر مشاهده شده است. (نصر آزادانی, و غيره 1388)
تابش نور مزاحم خیابان‌ها به اتاق خواب، روشن بودن چراغ خواب در اتاق یا آباژور در پذیرایی از مواردی هستند که میتوانند منجر به آسیب شوند.
به طور خلاصه آلودگی نوری می‌تواند در دراز مدت باعث عوارض ذیل شود:
- آسيب‌هاي چشمي
- بروز استرس و اضطراب
- كاهش تمركز فكر
- بر هم خوردن ساعت دروني بدن و تضعيف دستگاه ايمني
- افـزايش احتمـال ابتلا به انـواع سرطـان
لازم به يادآوري است كه نور بيش از اندازه نیز می‌تواند باعث كاهش آستانه تحمل، خیرگی و افسردگي شود.
- اثر بر روی گياهان و جانوران
در قرن گذشته وسعت و شدت استفاده از نورهای مصنوعی به طوری افزایش یافته است که تاثیرات مهم و اساسی بر روی زیست شناسی و اکولوژی گونههای موجود در طبیعت گذاشته است. لازم به ذکر است که بین آلودگی نوری نجومی که باعث محدود شدن دید نسبت به آسمان می‌شود و آلودگی نوری اکولوژیکی که باعث تغییر نور طبیعی در اکوسیستمهای خاکی و آبي می‌شود تفاوت وجود دارد. بعضی از عواقب فاجعه بار نور برای برخي از گروههای جانوری شناخته شده هستند؛ همانند مرگ پرنده‌های مهاجر در اطراف ساختمانهای بلند روشن، گم شدن لاک پشت‌ها دریایی به دلیل وجود نورهای موجود در ساحل‌های محل تولدشان و ايجاد اختلالات رفتاري در كرم‌هاي شبتاب در اثر طيف نور ممتد.
در نوعی تقسیمبندی، گیاهان به دو دسته نورپسند و سایهپسند تقسیم میشوند. هر گیاه بنا به این تقسیمبندی مقدار معینی نور برای زندگی و فتوسنتز لازم دارد که به حیات خود ادامه دهد. برای سایه پسندها 27 لوکس و نورپسند ها 4200 لوکس نور در طول روز برای زندگی كافی است. اما تاباندن نورهای لیزری در میادین یا هر نوع رساندن نور به گیاهان در ساعات تاریکی موجب بر هم خوردن حالت موازنه در گیاهان شده و ادامه زندگی آنها را به خطر می‌اندازد. همچنین گیاهان میل دارند ساقه خود را به سمت منبع نور بکشانند، این مساله می‌تواند موجب رشد نامطلوب آنها شود.
درختان برگ ريز كه برگ‌هايشان در روزهاي پاييزي مي ريزد تحت تاثير نور غير طبيعي موفق نمي‌شوند رنگ‌هاي پاييزيشان را نشان دهند.
اين آلودگي‌ها در پروژه‌هاي عمراني- شهري كه در شب فعاليت دارند به علت استفاده از نورهاي مصنوعي زياد مصداق پيدا مي‌كند. از اين رو بايد از استفاده لامپ‌هاي غيراستاندارد جهت نورپردازي در شب خودداري شود . (ادارهبهداشت،ایمنیومحیطزیستوزارتنفت 1384)
لينک جزييات بيشتر و دانلود اين پايان نامه:
ایجاد ساختاری برای ارزیابی عملکرد HSE پیمانکاران در پروژه‌های عمرانی (با مطالعه موردی پیمانکاران سازمان مهندسی و عمران شهر تهران))
