کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت نهم

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

آب آتش زده(اشک)

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

تب و تاب-سوز و گداز

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن
دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

خاله وارَس-آدم فضول
پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

 
خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)
دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند

اوضاع احوال(وضع و حال)

پوست کنده-رک و بی پرده

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

 

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

 

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس
چلو صاف کن-آبکش

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

 

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)
 

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

بی سکه-بی اعتبار

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

رو انداختن-تقاضا و خواهش کردن

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی
خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

 

آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

 

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

 

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق
به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

پشت بام-سقف بیرونی بام

چشه ؟-او را چه شده ؟

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

دود گرفتن-پُک زدن

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده
از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

چوب سیگار-نی سیگار
تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن
پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

 

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد
زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود
جان جانی-صمیمی-یکدل

دَم نقد-آماده-حاضر

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد
انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)
دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

چهار چوب-محدوده-قاب

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

دور دست-جایی دور

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

 

خرده خرجی-خرج های اندک

چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

 

دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن
دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

دو به هم زن-دو به هم انداز

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

ژوکر-آدم همه فن حریف

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن
آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)
دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت
 

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

 

 

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

دود گرفتن-پُک زدن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن
در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد
حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

 
توی هم لولیدن-با هم و کنار هم ایستادن و حرکت کردن

خسارت دیدن-زیان دیدن

 
دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

کسی را اذیت و آزار کردن

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

چلاق شده-نوعی نفرین است

پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)
دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

حمله-بیماری غش-صرع
از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

 

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن
جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

تخته زدن-پنبه زدن

چراغ الله-نگا. چراغ
ابریشم-زن نوازنده-مطرب
بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان
زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 

 

حق-باج سبیل-رشوه

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

 

خبرنگاری-کار خبرنگار

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

حظ کردن-لذت بردن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند
دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

کار شگفت‌انگیز کردن

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

تنگ هم-چسبیده به هم

ختم شدن-پایان گرفتن

پهن شدن آفتاب-روز شدن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه
الانه(همین حالا، هم اکنون)

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

جیغ و ویغ-داد و فریاد

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن
بد گل-زشت-بد ترکیب

آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)
چینه کشی-شغل چینه کش

 
ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است
توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن

خرج تراشی-هزینه درست کردن

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

 

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

پر گو- پر چانه

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

خرجی-پول لازم برای گذران روز
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

 

 

 

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

پوست پیازی-نازک و بی دوام

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

دومندش-دوم از آن

 
چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

 

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

اُق زدن-بالا آوردن

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن
تُف کار-بچه باز
حساب راسته حسینی-رو راست-بی شیله پیله

عینک ذره بینی بسیار قوی

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

پاک-به کلی-یکسره

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

 

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

خانم-زن بدکاره-هرزه

برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن
بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

 

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

دَم باز-چاپلوس-متملق
خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی
 

حرف شنو-سر به را-مطیع
دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

 

جان کلام-اصل مطلب

اشک تمساح-گریه ی دروغین

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

از دست دادن(گم کردن)

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

 

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

با کسی بحث و مجادله کردن

حظ کردن-لذت بردن

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن
خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه
آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

 
چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

 

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند
توان انجام کاری را داشتن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

 

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

 

چاشت-صبحانه-ناشتایی

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

با کسی بحث و مجادله کردن

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

مال دنیا

پشت هم اندازی-حقه بازی-حیله گری

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

اله و بله(چنین و چنان)

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه
پاشنه بخواب-کفش راحتی
خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند
آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

 

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

خِرخِره-حلق-حلقوم

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)
رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا
 

دم موشی-هر چیز باریک و دراز
زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

زمین گذاشتن سر-مردن
خجالتی-کم رو-پرحیا
آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

الانه(همین حالا، هم اکنون)

آهوی خاور-آفتاب

 

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

خجالت کشیدن-شرمنده شدن

تریاکی-معتاد به تریاک

زیر لب خندیدن-تبسم کردن
زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

حاجی خرناس-لولو